Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Tedbiri Nedir?

1.Giriş

Ceza muhakemesi sürecinde, tutuklama yerine alternatif tedbir olarak uygulanan adlî kontrol tedbirleri, şüphelinin özgürlüğünü kısıtlayarak yargılamanın sağlıklı yürütülmesini ve kaçma riskinin önlenmesini amaçlar. Bu tedbirlerden biri olan “konutu terk etmeme” tedbiri, halk arasında “ev hapsi” olarak da anılmaktadır. Konutu terk etmeme tedbiri, şüpheli veya sanığın yargılamanın tamamlanana kadar belirlenen konut veya yerleşim yerini terk etmemesi yönünde aldığı yükümlülüğü ifade eder. Bu uygulama, tutuklama kararının yerine getirilmesi halinde daha az özgürlük kısıtlaması sağlamak ve şüphelinin serbest bırakılması ile birlikte kaçma riskini minimize etmek amacıyla uygulanmaktadır.

2. Hukuki Dayanak ve İlgili Kanun Maddeleri

2.1. Ceza Muhakemesi Kanunu Kapsamında Adlî Kontrol Tedbirleri

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), tutuklama yerine uygulanabilecek adlî kontrol tedbirlerini düzenlemektedir. Özellikle CMK’nın 109. maddesinde, tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, şüphelinin tutuklanması yerine adlî kontrol tedbiri uygulanabileceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda, konutu terk etmeme tedbiri, şüphelinin belirli bir adrese bağlanarak oradan çıkış yapmaması şartını içerir.

2.2. Konutu Terk Etmeme (Ev Hapsi) Tedbiri

Konutu terk etmeme tedbiri, CMK’nın ilgili maddeleri ve uygulamadaki içtihatlarda “ev hapsi” olarak da ifade edilir. Özellikle:

• CMK Madde 109: Şüpheli, tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, tutuklanması yerine adlî kontrol tedbirine tabi tutulabilir. Burada, adlî kontrol tedbirleri arasında konutu terk etmeme gibi yükümlülükler öne çıkmaktadır.
• CMK Madde 110: Adlî kontrol tedbiri kapsamında, hâkim veya Cumhuriyet savcısının isteğiyle, şüpheliye konutunu terk etmeme gibi yükümlülükler getirilmesi öngörülmektedir.
• Güncellemeler ve Ek Düzenlemeler: 2 Temmuz 2012 tarihli düzenlemelerle ve sonradan eklenen hükümlerle, “konutu terk etmeme” tedbirine ilişkin yükümlülükler daha da netleştirilmiş, özellikle tutuklama yasağı öngörülen hallerde bu tedbirin alternatif olarak uygulanabileceği belirtilmiştir.

Bu tedbirin temel amacı, şüphelinin yargı sürecinde kaçma, delilleri tahrip etme veya başka şekillerde müdahale etme riskini minimize etmektir. Ayrıca, tedbir kapsamında konutu terk etme yasağı, sanığın serbest bırakılması durumunda yargılamanın devam edebilmesi için gerekli denetim mekanizmasını oluşturur.

3. Uygulama Esasları ve Yükümlülükler

3.1. Yükümlülükler

Konutu terk etmeme tedbiri kapsamında şüpheli veya sanığa getirilebilecek yükümlülükler arasında:

• Belirlenen Konutta Kalma: Şüpheli, mahkemece belirlenen konut veya adres dışında hiçbir yere gitmemek zorundadır.
• Düzenli Başvuru: Hâkim tarafından belirlenen sürelerde veya belirli aralıklarla mahkemeye veya yetkili mercilere başvurmak.
• Diğer İlgili Tedbirler: Uygulamada, tedbir kapsamına giren diğer yükümlülükler (örneğin, iletişim bilgilerini güncel tutma, seyahat planlarını bildirme vb.) de bulunabilir.

3.2. Denetim ve Takip

Yurt dışına çıkış yasağına benzer şekilde, konutu terk etmeme tedbiri de UYAP sistemi ve ilgili yargı kayıtları aracılığıyla sürekli olarak denetlenir. Mahkeme veya Cumhuriyet savcısı, şüphelinin tedbire uyup uymadığını düzenli aralıklarla kontrol eder. İhlal tespit edildiğinde, mahkeme tarafından ek tedbirler alınabilir ya da şüpheliye yönelik derhal tutuklama kararı verilebilir.

4. İhlal Durumunda Yaptırımlar

Tedbir kapsamında konutu terk etmeme yükümlülüğünün ihlali durumunda:

• Derhal Tutuklama: İhlal tespit edilirse, yetkili yargı mercileri UYAP ve diğer resmi kayıtları inceleyerek, şüpheliye derhal tutuklama kararı verebilir.
• Ek Yaptırımlar: Bazı durumlarda, ihlalin süresi, ihlalde geçirilen her gün ceza infaz süresine etki edebilir; örneğin, her ihlal günü ceza süresinde kesinti veya ek ceza olarak yansıtılabilir.
• İdari İşlemler: İhlal durumunda, şüphelinin serbestlik hakkı ihlali sebebiyle adli kontrol tedbirleri yeniden gözden geçirilebilir ve sıkılaştırılabilir.

5. Uygulamadaki Örnekler ve İçtihatlar

5.1. Örnek Vaka Senaryoları

• Senaryo 1: Bir şüpheli, yargılamanın devamı süresince konutunu terk etmemesi kararı verilerek adlî kontrol tedbiri altına alınmıştır. Eğer şüpheli, belirlenen konut dışına çıkış yaparsa, mahkeme bu ihlali UYAP kayıtları aracılığıyla tespit eder ve derhal tutuklama kararı verilebilir.
• Senaryo 2: Bazı davalarda, konutu terk etmeme tedbiri, diğer yükümlülüklerle birlikte uygulanarak, şüphelinin kaçma riskinin minimize edilmesi hedeflenmiştir. Örneğin, borç veya nafaka ödemeleri nedeniyle getirilen tedbirlere ek olarak konutunu terk etmeme yükümlülüğü de uygulanır.

5.2. İçtihatların Değerlendirilmesi

Yargıtay ve bölge adliye mahkemelerinin verdiği içtihatlarda, konutu terk etmeme tedbirinin, sanığın kaçma riskini önlemek ve yargılamanın sağlıklı yürütülmesini temin etmek amacıyla uygulanması gerektiği vurgulanmaktadır. İhlal durumunda ise tutuklama kararının derhal verilebileceği ve tedbirin ihlali nedeniyle ek yaptırımlar uygulanabileceği içtihatlarda yer almaktadır.

6. Sonuç

Konutu terk etmeme (ev hapsi) tedbiri, tutuklama yerine getirilebilecek önemli adlî kontrol tedbirlerinden biridir. 5271 sayılı CMK’nın ilgili maddeleri doğrultusunda, şüphelinin yargılamanın devamı süresince belirlenen konutta kalması şartı getirilerek, kaçma riski ve delillerin zarar görmesi gibi durumların önüne geçilmeye çalışılır. Uygulamada, bu tedbirin süreleri, denetim mekanizmaları ve ihlal durumunda uygulanacak yaptırımlar, hem sanığın hem de davanın adil ve düzenli yürütülmesi açısından hayati öneme sahiptir. Yargı içtihatları da, konutu terk etmeme tedbirinin doğru uygulanması gerektiğini ve ihlalinde ciddi sonuçlar doğacağını teyit etmektedir.