Asliye Hukuk Mahkemesi Nedir?
Asliye hukuk mahkemesi, Türk yargı sisteminde en yaygın şekilde görev yapan temel yargı mercilerinden biridir. Özel hukuk ilişkilerinden doğan, parasal sınırların üzerinde kalan ya da sulh hukuk mahkemelerinin görevine girmeyen davalara bakan bu mahkeme, adli yargının vazgeçilmez bir parçasıdır.
Bu makalede, asliye hukuk mahkemesi nedir, asliye hukuk davaları, asliye hukuk mahkemesi arabuluculuk, asliye hukuk mahkemesine nasıl başvurulur gibi önemli sorulara yanıt verirken, sulh hukuk mahkemesi görevleri, asliye ceza mahkemesi, ticaret mahkemesi gibi ilgili mahkemelere de değineceğiz.
Asliye Mahkemesi Nedir?
“Asliye” kelimesi Arapça kökenli olup “asıl, esas” anlamına gelir. Bu kapsamda asliye mahkemeleri, özel görevli bir mahkeme belirlenmediği sürece asıl görevli mahkeme olarak kabul edilir. Asliye mahkemeleri, ceza ve hukuk olmak üzere iki ana kola ayrılır:
Asliye Hukuk Mahkemesi
Asliye Ceza Mahkemesi
Asliye Hukuk Mahkemesi Ne İşe Yarar?
Asliye hukuk mahkemesi, bireyler veya kurumlar arasında yaşanan özel hukuk uyuşmazlıklarını çözmekle görevlidir. Görev alanı geniştir ve genellikle maddi değeri yüksek olan davalara bakar.
Görevleri Nelerdir?
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) ve diğer özel kanunlarda açıkça belirtilmiştir. En yaygın görülen görevleri şunlardır:
Tapu iptali ve tescil davaları
Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davaları
Kat karşılığı inşaat sözleşmesi ihtilafları
Menfi tespit ve istirdat davaları
Tazminat davaları (maddi/manevi)
Miras payı ve mirasın reddi davaları
Vesayet, kayyım, gaiplik kararları (bazı hallerde)
Sözleşme feshi ve hükümsüzlük davaları
Asliye Hukuk Davaları
Bu mahkemeye başvurulan yaygın dava türlerinden bazıları şunlardır:
| Dava Türü | Kısa Açıklama |
|---|---|
| Tapu iptal ve tescil | Mülkiyetin haksız devrine karşı açılır |
| Tazminat davaları | Zarar gören kişinin hakkını talep etmesi |
| Ortaklığın giderilmesi | Paydaşlar arasında mal paylaşımı |
| İhtiyati tedbir | Dava sürecinde hakların korunması |
| Kira sözleşmesi ihtilafı | Tahliye, zam, ödeme anlaşmazlıkları |
Arabuluculuk Süreci
2018 yılında yürürlüğe giren düzenlemelerle birlikte bazı hukuk davalarında dava açmadan önce arabuluculuk zorunlu hale gelmiştir. Bu kapsamda, asliye hukuk mahkemesinde görülen bazı davalarda da arabulucuya başvuru şartı aranır.
Zorunlu arabuluculuk uygulanan alanlar:
Ticari davalar
İşçi-işveren uyuşmazlıkları (ücret, tazminat, fazla mesai)
Kira sözleşmelerine dayalı bazı davalar
Arabuluculuk aşamasında anlaşma sağlanamazsa, taraflar mahkemeye başvurma hakkına sahiptir.
Nasıl Başvurulur?
Asliye hukuk mahkemesine başvurmak için izlenecek adımlar:
Dava Dilekçesi Hazırlanır: Davanın dayanağı, hukuki sebepler ve deliller belirtilir.
Yetkili Mahkeme Tespiti: Genellikle davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.
Harç ve Gider Avansı Ödenir: Mahkemeye başvuru harcı ve posta gideri yatırılır.
E-Devlet veya UYAP Üzerinden Başvuru: Vekilsiz başvurularda UYAP Vatandaş portalı da kullanılabilir.
Tebligat ve Süreç Başlatılır: Dilekçeniz kabul edildiğinde karşı tarafa tebligat yapılır.
Sulh Hukuk Mahkemesi Görevleri
Sulh hukuk mahkemesi, asliye hukuk mahkemesinin aksine daha basit veya düşük değerdeki davalara bakar. Görevleri kanunla sınırlıdır.
Başlıca görev alanları:
Kira tespit ve tahliye davaları
Vesayet ve vasi tayini
Mirasçılık belgesi verilmesi
Ecrimisil (haksız işgal tazminatı)
Kat mülkiyeti ve komşuluk hukuku uyuşmazlıkları
Not: Eğer bir davanın sulh hukuk mahkemesinin görevine girip girmediği konusunda tereddüt varsa, dava yanlış mahkemeye açılmışsa “görevsizlik kararı” verilir.
Asliye Ceza Mahkemesi Görevleri
Asliye ceza mahkemesi, Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak tanımlanan ve sulh ceza mahkemelerinin görevine girmeyen suçlara ilişkin davalara bakar.
Görev alanındaki suçlar:
Hakaret suçu
Basit tehdit ve şantaj
Basit yaralama
Hırsızlık (belirli sınırlar içinde)
Trafik güvenliğini tehlikeye sokma
Asliye ceza davaları genellikle 10 yıla kadar hapis cezası gerektiren suçlardır. Daha ağır suçlar ise ağır ceza mahkemesinde görülür.
Ticaret Mahkemesi Nedir?
Ticaret mahkemesi, özel görevli mahkemelerden biridir ve ticaret hukukuna ilişkin davalara bakar. Ancak bazı durumlarda ticaret mahkemesi ayrı değil, asliye hukuk mahkemesi sıfatıyla çalışır.
Görev alanı örnekleri:
Şirketler arası alacak davaları
İflas ve konkordato davaları
Sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar
Kambiyo senetlerinden doğan davalar (çek, bono, poliçe)
Asliye Nedir?
“Asliye” terimi, “esas görevli” anlamındadır. Asliye mahkemeleri, sulh ve ağır ceza gibi özel görevli mahkemeler dışında kalan çoğu davanın görüldüğü genel mahkemelerdir. Bu terim hem ceza hem hukuk yargılamasında kullanılır.
Asli Hukuk Mahkemesi ile Asliye Hukuk Mahkemesi Aynı mı?
Evet. “Asli hukuk mahkemesi” ifadesi halk arasında zaman zaman yanlış olarak kullanılır. Doğru ifade “asliye hukuk mahkemesi”dir. Ancak anlam itibariyle her iki ifade de aynı mahkemeyi kasteder.
Sonuç: Asliye Hukuk Mahkemesi Hangi Davalara Bakar?
Asliye hukuk mahkemesi, görevli özel bir mahkeme belirlenmemişse, genel görevli mahkemedir. Mülkiyet, sözleşme, tazminat, miras gibi davaların büyük bölümü burada çözülür. Dava açmadan önce görevli ve yetkili mahkemenin doğru belirlenmesi çok önemlidir. Aksi halde dava usulden reddedilebilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS) – Asliye Hukuk Mahkemesi
Asliye hukuk mahkemesinde avukat zorunlu mu?
Hayır, bireyler kendi davalarını kendileri de takip edebilirler. Ancak uzmanlık gerektirdiği için avukatla yürütülmesi önerilir.
Hangi durumlarda ticaret mahkemesi yerine asliye hukuk yetkilidir?
Ticaret sıfatı taşımayan taraflar arasındaki uyuşmazlıklarda ya da ticaret mahkemesi bulunmayan yerlerde asliye hukuk mahkemesi görevlidir.
Görevli olmayan mahkemede dava açılırsa ne olur?
Mahkeme "görevsizlik kararı" verir ve dava, görevli mahkemeye yönlendirilir.
İlginizi Çekebilecek Diğer Yazılarımız
Hukuki Destek İçin Bizimle İletişime Geçin
Her türlü hukuki sorununuzda yanınızdayız. Alanında uzman ekibimizden profesyonel destek almak ve detaylı bilgiye ulaşmak için iletişim sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Size yardımcı olmaktan memnuniyet duyarız.